Gevolg chronisch alcoholgebruik

Ook in lichamelijk opzicht zijn Korsakovzorgvragers zwakke en kwetsbare mensen. Het syndroom van Korsakov ontstaat in de meeste gevallen na jarenlang alcoholmisbruik en na een lange periode van ondervoeding en zelfverwaarlozing.

Alcohol is een giftige stof. Niet alleen de hersenen, maar ook andere organen kunnen erdoor beschadigd worden. Daarnaast hebben Korsakovzorgvragers vaak tekorten aan allerlei bouwstoffen, mineralen en vitamines opgelopen, niet alleen aan vitamine B1. Deze tekorten kunnen leiden tot een verergering van de lichamelijke en psychische stoornissen.

De lever heeft het meest te leiden van het langdurige alcoholmisbruik. Dit orgaan zorgt voor de omzetting van alcohol in glucose en door de chronisch hoge alcoholconcentraties in het bloed raakt het toenemend beschadigd.

In westerse landen is alcoholmisbruik de belangrijkste oorzaak van leverziekten, zoals leververvetting, leverontsteking en levercirrhose. Bijna alle Korsakovzorgvragers lijden aan leververvetting en minstens de helft heeft bovendien een leverontsteking of een levercirrhose. Een leververvetting en een leverontsteking verbeteren meestal snel na het stoppen met drinken, maar bij een levercirrhose is dat niet het geval, al kan de aandoening wel stabiliseren. Een levercirrhose heeft ernstige gevolgen. Ten eerste kan een beschadigde lever zijn werk niet meer naar behoren doen en blijven er te veel giftige afvalstoffen in het bloed zitten. Deze bereiken ook de hersenen en kunnen daar leiden tot weefselbeschadiging, de zogenoemde “hepatische Encephalopathie.

”Een ander gevolg van de leverbeschadiging is dat dit orgaan het bloed uit het spijsverteringskanaal niet meer kan verwerken. Omdat er geen andere uitweg is, wordt dit bloed vervolgens door de aders van de slokdarm geperst. Deze aders zijn daar niet op berekend en zwellen vervolgens op, als inwendige spataders. De wand van de opzwellende aders wordt steeds dunner en kan uiteindelijk scheuren, wat leidt tot heftige bloedingen uit de slokdarm.

Door de langdurige blootstelling aan alcohol hebben veel Korsakovzorgvragers ook last van een geïrriteerd of ontstoken slijmvlies van slokdarm en maag, van aandoeningen van de alvleesklier of van een ontsteking van de darmen. De ontsteking van de slijmvliezen kan uiteindelijk leiden tot bloedingen.

Ook de zenuwen en de hersenen hebben sterk te leiden van de alcohol. Zowel de hersencellen van de grijze stof als de vezels van de witte stof kunnen erdoor beschadigen. De alcohol leidt bovendien tot een beschadiging van de hersenvaten, waardoor hersenbloedingen en herseninfarcten kunnen ontstaan. De schade aan de hersenen kan ook op indirecte weg tot stand komen. Door dronkenschap, door onttrekking insulten, maar ook door de polineuropathie en de cerebellaire stoornissen die ontstaan door alcoholmisbruik en vitaminedeficiënties, vallen alcoholverslaafden veel vaker dan andere mensen. De daarbij optredende hersenschuddingen zorgen voor nieuwe beschadigingen.

Behalve de grote hersenen, kunnen ook de kleine hersenen beschadigd raken. Deze kleine hersenen zorgen voor de precieze afstemming van spierbewegingen, en bij beschadiging ontstaat een ataxie: een wijdbeens, zwalkend looppatroon en een vergroving van de andere bewegingen.

Daarnaast kunnen ook de perifere zenuwen door het alcoholmisbruik en het vitaminegebrek beschadigd raken. Als gevolg van deze zogenaamde “polyneuropathieën” kunnen loopstoornissen, gevoelsstoornissen en neuropathische pijnen optreden, alsmede functiestoornissen van het autonome zenuwstelsel, waardoor stoornissen van de huiddoorbloeding, de zweetsecretie en de nagelgroei ontstaan.

Tenslotte leidt het chronische alcoholmisbruik tot een sterk verhoogde kans op kanker van de mond, de keel en de slokdarm, op longontstekingen en ziekten van het afweersysteem, en leidt het tot bloedarmoede, huidziekten, en ziekten van het hart en de bloedvaten.

Alsof dit alles nog niet genoeg is, houden Korsakovzorgvragers er in de regel ook nog een buitengewoon ongezond leefpatroon op na. Bijna alle Korsakovzorgvrager zijn verstokte rokers en slechte eters. Door hun slechte lichamelijke conditie zijn Korsakovzorgvrager bovendien erg vatbaar geworden voor allerlei ziektes, met name voor ziekten van de bloedvaten en ziekten van het spijsverteringskanaal.

Psychische problemen

Niet alle psychische stoornissen en problemen die bij Korsakovzorgvrager worden aangetroffen, zijn het gevolg van het vitamine B1-gebrek. Meestal hadden ze al last van ernstige psychische stoornissen en problemen lang voordat ze een syndroom van Korsakov ontwikkelden, en een deel daarvan ging zelfs vooraf aan de alcoholverslaving en was er mogelijk de belangrijkste oorzaak van.

Depressies, ADHD en andere psychiatrische stoornissen geven een sterk verhoogd risico op alcoholmisbruik, en worden alleen al om die reden veel frequenter bij alcoholisten en Korsakovzorgvrager gezien dan bij de doorsnede van de bevolking. Maar chronisch alcoholmisbruik is niet alleen een bekend gevolg van psychiatrische stoornissen, het kan er ook de oorzaak van zijn.

Waarschijnlijk is ongeveer de helft van de depressies bij alcoholverslaafden een gevolg van het alcoholmisbruik. Eenzelfde verdeling wordt gezien bij het ontstaan van persoonlijkheidsstoornissen: bij de helft van de alcoholverslaafden is het een oorzaak van de verslaving, bij de andere helft juist een gevolg.

Persoonlijkheidsstoornissen worden bij alcoholverslaafden minstens drie keer zo vaak gevonden als in de gemiddelde populatie. Het gaat hierbij niet om een bepaald type persoonlijkheidsstoornis; alle bekende vormen worden gezien in associatie met alcoholmisbruik.

Alcoholmisbruik kan ook leiden tot gedragsstoornissen zoals afhankelijk gedrag, prikkelbaarheid en agressie, angst en opwinding, egoïsme en egocentrisme, achterdocht en paranoïde, impulsiviteit en manipulatief gedrag, depressiviteit, decorumverlies en seksuele ontremming. Deze gedragsstoornissen worden nog eens versterkt door de geheugenstoornissen en de executieve stoornissen. Alcoholmisbruik kan daarnaast zowel oorzaak als gevolg zijn van psychotische ontregelingen. Uiteindelijk heeft dit alles als gevolg dat de helft van de alcoholverslaafden depressief is en dat een groot deel van hen regelmatig andere psychiatrische stoornissen ontwikkelt.

Al deze stoornissen worden ook aangetroffen bij Korsakovzorgvrager, al zijn ze daar moeilijker te herkennen. Vooral bij depressies kan dat een probleem zijn, omdat ze met andere stoornissen kunnen versmelten tot gedrag dat er uit ziet als “apathie.” Het is daarom noodzakelijk om de “apathie” van Korsakovzorgvrager te analyseren. We kunnen hier te maken hebben met één, of met een combinatie, van de volgende factoren:

• Een echte depressie, als reactie op de treurige situatie waarin de patiënten zichzelf aantreffen.
• Een echte depressie, als uiting van cerebrale beschadiging of ontregeling.
• Het onvermogen om te beginnen met een handeling of handelingen.

Psychotische ontregelingen zijn bij Korsakovzorgvrager meestal beter te herkennen en daardoor sneller te behandelen, al kunnen ook hier problemen optreden.

Als gevolg van hun vergeetachtigheid en desoriëntatie zijn veel Korsakovzorgvrager snel achterdochtig en deze achterdocht is niet altijd gemakkelijk te onderscheiden van psychotische symptomen. De fantastische confabulaties van Korsakovzorgvrager zijn ook niet altijd gemakkelijk te onderscheiden van psychotische wanen.

Ook Korsakovzorgvrager met weinig psychische stoornissen zitten vaak tot aan hun nek in de problemen. De relatie- en gezinsproblemen, de maatschappelijke mislukking en de traumatische ervaringen die mede geleid hebben tot het alcoholmisbruik, zijn niet verdwenen wanneer zich jaren of decennia later een syndroom van Korsakov ontwikkeld heeft. Daar komt nog bij dat alcoholmisbruik onherroepelijk leidt tot allerlei psychische, sociale en maatschappelijke problemen.

Een syndroom van Korsakov is vaak de laatste fase in de langdurige carrière van een alcoholverslaafde. In het verloop van deze alcohol carrière is niet alleen het lichaam van de zorgvrager onherstelbare schade berokkend, maar ook diens sociale netwerk. Vriendschappen, relaties en familiebanden zijn verbroken of ernstig verstoord.

Van het beroepsleven en de oorspronkelijke maatschappelijke positie is vaak niets meer overgebleven. Als gevolg daarvan zijn de toekomstperspectieven voor een Korsakovzorgvrager weinig rooskleurig, zeker wanneer deze worden afgezet tegen de mogelijkheden uit het verleden. Dit leidt niet zelden tot ontkenning en andere psychische reacties.

Alcoholafhankelijkheid

Wanneer een alcoholverslaving eindigt in een syndroom van Korsakov, toont dit aan dat de betreffende patiënt reeds lange tijd over onvoldoende zelfcontrole heeft beschikt en dat alle pogingen tot gecontroleerd drinken uiteindelijk gefaald hebben.

Maar merkwaardig genoeg lukt het deze zorgvragers na het ontwikkelen van een syndroom van Korsakov veel gemakkelijker om van alcoholhoudende dranken af te blijven. De vervlakking van de gevoelens heeft mogelijk geleid tot een vermindering van oude angsten en frustraties, en daarmee vervalt een belangrijke functie van de alcohol: het wegdringen van onaangename gevoelens.

Bij de ernstige vormen van het syndroom van Korsakov is de alcoholafhankelijkheid soms zelfs volledig verdwenen. Dat wil niet zeggen dat een Korsakovzorgvrager niet terug zal vallen in drankmisbruik; want ook al is de zucht naar alcohol sterk afgenomen, contact met alcoholhoudende dranken kan oude drinkgewoonten snel in ere doen herstellen.

Het gevaar voor zo’n terugval in oude drinkgewoonten blijkt vooral op te treden wanneer de zorgvragers terugkeren naar hun oude omgeving. Als vanzelf lopen ze dan weer de bekende kroegen en drankwinkels binnen.

Komen ze in een nieuwe woonomgeving, dan lopen ze vaak probleemloos kroegen en drankwinkels voorbij. Helaas is bij de lichtere vormen van het syndroom van Korsakov de alcoholafhankelijkheid vaak nog sterk aanwezig. Dat is erg jammer, want het gaat hier juist om patiënten met veel mogelijkheden. De alcoholafhankelijkheid kan dan een in alle andere opzichten veelbelovend resocialisatieproces volledig verstoren, en zelfs de hele behandeling ontwrichten.

Referenties

• Informatie: Drs. Klaas Arts, gedragsneuroloog en aan Alzheimer Nederland
• https://www.dementie.nl/
• https://korsakovkenniscentrum.nl/