Niertransplantatie

Bij een niertransplantatie ontvangt een zorgvrager een nier van een donor. Een donornier kan van een overleden of een levende donor afkomstig zijn. Met een operatie wordt de donornier aangebracht in het lichaam van de zorgvrager. De donornier neemt de functie van de nieren over. De donor wordt de gever genoemd, de zorgvrager de ontvanger.

Niertransplantatie is de meest optimale behandeling van nierfalen, omdat de kwaliteit van leven beter is. Ook de levensverwachting is hoger. Een transplantatie is een ingrijpende operatie, waar niet iedere zorgvrager voor in aanmerking komt. Er zijn ook zorgvragers die er bewust voor kiezen om geen transplantatie te willen.

Als een zorgvrager, met nierfalen, kiest voor een niertransplantatie, wordt er eerst gekeken of het medisch gezien mogelijk is om in aanmerking te komen voor een transplantatie. Als het voor de zorgvrager medisch gezien niet mogelijk is om een transplantatie aan te kunnen, komt de zorgvrager niet in aanmerking voor transplantatie.

Wanneer uit alle onderzoeken blijkt dat er medisch gezien mogelijkheid is voor transplantatie, gaat een zorgvrager een traject in. Er zijn twee mogelijkheden voor een niertransplantatie.

1. Een nier van een levende donor ontvangen
2. Een nier van een overleden donor ontvangen

Bij het ontvangen van een nier van een overleden donor is er sprake van postmortale donatie. Gemiddeld blijft een postmortale nier tien jaar werken. Omdat er in Nederland een tekort is aan donoren is de wachttijd voor een nier van een overleden donor, gemiddeld 2 tot 3,5 jaar. Op het moment dat een zorgvrager moet starten met hemodialyse, gaat de wachttijd op de transplantatielijst in.

Een nefroloog adviseert vaak om zelf op zoek te gaan naar een levende donor. Bij een nier van een levende donor is er geen sprake van een wachttijd. Ook zijn de resultaten beter. Een nier van een levende donor gaat gemiddeld 20 jaar mee. Bij donatie van een levende donor is het mogelijk om de niertransplantatie plaats te laten vinden, voordat de ontvanger moet starten met dialyse.

De zorgvrager moet dan wel zelf een donor vinden die geschikt is. Vaak is dit een partner, familie, vrienden of soms onbekende donor die vrijwillig een nier af willen staan voor donatie. Er moet een match zijn tussen de gever en de ontvanger op basis van bloedgroep en weefseltypering. Als dit zo is kan er een directe transplantatie van de gever naar de ontvanger plaats vinden. Als er geen match is tussen en donor en de ontvanger kan er geen directe transplantatie plaatsvinden.

Er is dan nog wel een andere optie. Een cross-over transplantatie. Er wordt dan gekeken of er nog een ander koppel is dat geen match met elkaar heeft, maar waar bij een ruil eventueel wel een goede match ontstaat. De donoren staan dan een nier af aan de ontvanger van het andere koppel. Het kan zelfs zo zijn dat drie of vier paren aan elkaar gekoppeld worden voor cross-over donatie.

Er kan ook een anonieme nierdonatie gedaan worden. De donor weet dan niet wie de ontvanger van de nier is en doet dit puur uit barmhartigheid. Per jaar zijn er in Nederland ongeveer 80 mensen die anoniem een nier afstaan. Een nier die door een anonieme donor wordt afgestaan, gaat naar een ontvanger die op de wachtlijst staat. De identiteit van de anonieme donor blijft geheim.

De operatie

Nier van een overleden donor

Bij het ontvangen van een nier van een overleden donor, wordt de operatie zo snel mogelijk na het beschikbaar komen van het orgaan uitgevoerd. De ontvanger die op de wachtlijst staat, wordt gebeld door de transplantatiecoördinator en moet zich binnen enkele uren melden bij het transplantatiecentrum. De verschillende transplantatiecentra zijn in Nederland ondergebracht bij academische ziekenhuizen.

Nier van een levende donor

Als er een transplantatie van een levende donor uitgevoerd wordt, kan de operatie ingepland worden. Ook deze operatie vindt plaats in een transplantatiecentrum. De operatie voor het plaatsen van de nier bij de ontvanger, neemt twee tot drie uur uur in beslag en gebeurt onder algehele narcose. De transplantatiechirurg plaatst de nier onder in de buik aan de zijkant. De donornier wordt verbonden een de bloedvaten, slagader en de blaas.

Complicaties

Er kunnen complicaties optreden tijdens en na de operatie. Voorbeelden hiervan zijn: trombose, bloeding of lekkage van urine. Na de operatie is het afwachten of de donornier goed werkt en niet wordt afgestoten door het lichaam. De ontvanger van de nier krijgt medicatie om afstoting van de nier tegen te gaan.Een nier van een levende donor werkt vaak gelijk na de operatie, omdat deze maar kort buiten het lichaam is geweest. Bij een donornier van een overleden donor kan het wat langer duren, voordat duidelijk wordt of de nier het goed doet.

Na de transplantatie

De eerste maanden na de transplantatie is de kans op afstoting het grootst. De zorgvrager krijgt dan ook een hogere dosering medicatie om de afstoting tegen te gaan.Het eerste jaar na transplantatie blijft de zorgvrager onder controle van het transplantatiecentrum. Als alles daarna goed gaat, kan de zorgvrager terug onder controle bij een nefroloog in een ziekenhuis dat dichter in de buurt is.Het gebruik van medicatie tegen een afstotingsreactie geeft wel verschillende bijwerkingen. Omdat het afweersysteem geremd wordt door de medicatie, is een zorgvrager kwetsbaarder voor infecties.Infecties kunnen schadelijk zijn voor de donornier. Om de kans op infecties zo klein mogelijk te houden is een goede hygiëne belangrijk. Bij koorts of andere tekenen van infectie moet er contact opgenomen worden met de huisarts of specialist om tijdig te kunnen behandelen. Ook is er een hoger risico op bepaalde soorten kanker, zoals huidkanker.

Referenties

• Abrahams, A., Eck van der sluisj, A., Haasdijk, L., Timmerman, S., & Vonk, S. (2021, juni 17). Peritoneale dialyse. Opgehaald van Nieren.nl: https://www.nieren.nl/bibliotheek/print/16-peritoneale-dialyse
• Abrahams, A., van Eck van der Sluijs, A., Oudman, I., & Vonk, S. (2021, juni 16). Wat is dialyse? Opgehaald van nieren.nl: https://www.nieren.nl/bibliotheek/154-dialyse-behandeling-bij-nierfalen/197-wat-is-dialyse
• Bastiaansen, C., Jochems, A., Jungen, I., & Tervoort, M. (2007). Anatomie en Fysiologie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
• Bemelman, F., Berger, S., van den Bosch, G., & Mol, L. (2018, mei 22). Niertransplantatie. Opgehaald van Nieren.nl: https://www.nieren.nl/bibliotheek/8-niertransplantatie
• Bos, W., Douma, C., & van der Weerd, N. (2021, april 13). Welke behandeling krijgt u bij nierfalen. Opgehaald van nieren.nl: https://www.nieren.nl/bibliotheek/6-behandeling-bij-chronische-nierschade-en-nierfalen/164-behandeling-bij-nierfalen/3026-welke-behandeling-krijgt-u-bij-nierfalen
• de Bruin – Heil, H., ter Horst – Kerkhof, E., Boldewijn, H., & Koopman, M. (2018). Leerboek dialyseverpleegkundige. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
• De Grauw, W., De Leest, K., Schenk, P., Scherpbier-De Haan, N., Tjin-A-Ton, J., Tuut, M., & Van Balen, J. (2018, april). Chronische nierschade. Opgehaald van Nederlands huisartsen genootschap (NHG): https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/chronische-nierschade#volledige-tekst-aanvullend-onderzoek
• De Grauw, W., De Leest, K., Schenk, P., Scherpbier-De Haan, N., Tjin-A-Ton, J., Tuut, M., & Van Balen, J. (2018, april). Chronische nierschade. Opgehaald van Nederlands Huisartsen Genootschap: https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/chronische-nierschade
• Gregoire, L., van Straaten – Huygen, A., & Trompert, R. (2011). Anatomie en fysiologie van de mens. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff.
• Klok, P., Klok-Donker, H., & Eelink-Klok, C. (2004). Klein geneeskundig woordenboek. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
• Leenders, R., Oudman, I., & Rotmans, J. (2021, juni 23). Hemodialyse. Opgehaald van Nieren.nl: https://www.nieren.nl/bibliotheek/print/17-hemodialyse
• Nederlands internisten vereniging. (2017, mei 9). Acute nierinsufficientie. Opgehaald van Het acute boekje: https://www.hetacuteboekje.nl/hoofdstuk/nefrologie/acute_nierinsufficientie.html
• nieren.nl. (2018). Behandeling bij chronische nierschade en nierfalen. Opgehaald van nieren.nl: https://www.nieren.nl/bibliotheek/6-behandeling-bij-chronische-nierschade-en-nierfalen/202-behandeling-bij-chronische-nierschade
• Nieren.nl. (2018, maart 26). Echo en scan. Opgehaald van Nieren.nl: https://www.nieren.nl/bibliotheek/86-diagnose-onderzoek-bij-chronische-nierschade/69-echo-en-scan
• Nieren.nl. (2018). Symptomen van chronische nierschade. Opgehaald van Nieren.nl: https://www.nieren.nl/bibliotheek/24-symptomen-van-chronische-nierschade
• Nieren.nl. (2019, oktober 18). Hoe werken uw nieren. Opgehaald van Nieren.nl: https://www.nieren.nl/bibliotheek/1-als-uw-nieren-niet-goed-meer-werken/5-hoe-werken-uw-nieren
• Nieren.nl. (2020, november 6). Nierbiopsie. Opgehaald van Nieren.nl: https://www.nieren.nl/bibliotheek/25-onderzoek-en-diagnose-bij-chronische-nierschade/86-diagnose-onderzoek-bij-chronische-nierschade/70-nierbiopsie
• Nierstichting. (sd). Dialyse. Opgehaald van Nierstichting: https://nierstichting.nl/leven-met-een-nierziekte/dialyse/
• Nierstichting. (sd). Niertransplantatie. Opgehaald van Nierstichting: https://nierstichting.nl/leven-met-een-nierziekte/niertransplantatie/
• Thuisarts. (2021, april 1). Ik heb nierschade. Opgehaald van Thuisarts.nl: https://www.thuisarts.nl/nierschade/ik-heb-nierschade