Alles wat je moet weten over de vleugelnaald!

Begin dit jaar heeft Daphne een artikel mogen schrijven voor TVV over de vleugelnaald. Maar hoe zit het nu precies: moet je wel of niet doorspoelen? En gebruik je één of twee naaldjes? Je leest er alles over in deze blog!

Een vleugelnaald wordt ook wel een ‘vlindernaald’ genoemd omdat de handgrepen lijken op vleugels. Deze naald wordt veel gebruikt in de zorg om medicijnen toe te dienen, bloed af te nemen of vocht en voedingsstoffen te geven. De vleugelvormige handgrepen zorgen ervoor dat de naald stevig blijft zitten tijdens het prikken.

Het kiezen van een vleugelnaald in plaats van een infuus heeft verschillende voordelen. Vleugelnaalden zijn dunner dan infuusnaalden, wat betekent dat ze minder pijnlijk zijn voor de cliënt. Ze worden vooral ingezet bij kortdurende behandelingen van ongeveer 4-6 uur.

Een ander voordeel van de vleugelnaald is dat deze geschikt is voor mensen met kleine, kwetsbare of bewegende aderen. Omdat de naald dunner is, is de kans op pijn of complicaties kleiner. Daarnaast kunnen infusen, wanneer ze langdurig worden gebruikt, soms ontstekingen veroorzaken, zoals aderontsteking. Bij vleugelnaalden, die doorgaans korter gebruikt worden, is deze kans veel kleiner. Ook kan de vleugelnaald worden ingezet voor subcutane toediening (onder de huid), zoals bij morfinegebruik.

Een vleugelnaald kan op diverse plekken worden ingebracht, afhankelijk van de situatie en de voorkeur van de cliënt:

• Onder het sleutelbeen (thoraxgebied)
• Tussen de schouderbladen
• Flank (zijkant van de buik)
• Bovenbeen
• Dijbeen
• Buik (minimaal vier centimeter van de navel)
• Bovenarm

Bij palliatieve sedatie wordt vaak gekozen voor het thoraxgebied, omdat dit gebied in de laatste levensfase het langst doorbloed blijft. Het is belangrijk om de cliënt actief te betrekken bij de keuze van de priklocatie en rekening te houden met pijnlijke plekken die vermeden moeten worden. Daarnaast is het raadzaam om een vleugelnaald tussen de schouderbladen te plaatsen als cliënten snel onrustig zijn. Zo is de kans op eruit trekken minder groot.

Vaak wordt er gezegd dat je standaard twee vleugelnaalden moet plaatsen, maar dit is niet altijd nodig. Wist je dat het in de meeste gevallen prima is om maar één vleugelnaald te gebruiken?

Het plaatsen van twee vleugelnaalden is alleen noodzakelijk als:

• Er meerdere medicijnen tegelijkertijd toegediend moeten worden die niet mogen worden gemengd, omdat dit kan leiden tot chemische reacties of verstopping van de naald. Controleer daarom altijd of medicatie gecombineerd mag worden.
• De benodigde hoeveelheid vloeistof de limiet van één vleugelnaald overschrijdt. Bijvoorbeeld bij continue infusie van grotere hoeveelheden via een medicijnpomp. De hoeveelheid kan variëren per patiënt en medicatie; overleg met de arts is hierbij belangrijk.

Misverstanden over de richting van de vleugelnaald

Nog altijd is daar de misvatting dat de vleugelnaald bij plaatsing in het borstgebied altijd naar het hart gericht moet zijn. Dit is niet waar. Er is geen wetenschappelijk bewijs dat deze richting de medicatie beter laat inwerken, en onnodige richtingen kunnen zelfs schade veroorzaken aan bloedvaten of het hart.

Situaties waarin je geen vleugelnaald mag plaatsen

Plaats een vleugelnaald nooit in:

• Ontstoken of beschadigde huid
• Een gebied waar na een mastectomie borst of lymfeklieren zijn verwijderd

Waarom is ontluchten meestal niet nodig?

Een vleugelnaald hoeft doorgaans niet te worden ontlucht omdat de hoeveelheid lucht in de canule zeer minimaal is. Zelfs bij veelgebruikte vleugelnaalden zoals de BD Saf T Intima, die vaak in de zorg wordt toegepast, is dit niet noodzakelijk. Alleen als er een verlengslang aan de vleugelnaald zit, is ontluchten vereist om luchtbellen in de lijn te voorkomen. Lucht in de lijn kan namelijk complicaties veroorzaken, zoals luchtinsluiting in de ader, wat zeer gevaarlijk kan zijn. Vaak heb je met zo’n verlengslang te maken als iemand aan de pomp zit.

Hoe lang mag een vleugelnaald blijven zitten?

Een vleugelnaald mag doorgaans 4-7 dagen blijven zitten, mits de insteekplek er goed uitziet. Roodheid of irritatie is een teken om de naald te verwijderen en een nieuwe in te brengen.

Er kunnen natuurlijk altijd complicaties ontstaan. Complicaties kunnen bestaan uit roodheid, zwelling, lekkage, bloeding of infiltraten. Goede hygiëne bij het plaatsen en controleren van de naald is heel belangrijk. Bij complicaties is het verstandig om direct actie te ondernemen door de naald te verwijderen en te vervangen.

Door het correct gebruiken van een vleugelnaald kunnen complicaties vaak worden voorkomen, wat bijdraagt aan veilige en effectieve zorgverlening. Heb jij ervaring met het gebruik van vleugelnaalden? Deel jouw tips in de reacties!

Wil je graag meer weten over het plaatsen van een vleugelnaald? Kom dan eens naar onze cursus verpleegtechnische vaardigheden en doe mee!

1. Gorski L, Hadaway L, Hagle ME, e.a. (2021). Infusion therapy standards of practice. Journal of Infusion Nursing, 44.
2. Werkgroep Infectie Preventie. (2011). Desinfectie van huid en slijmvliezen (ziekenhuizen). Leiden: Werkgroep InfectiePreventie.