Korsakov

In Nederland leven ongeveer 600.000 mensen die ernstig verslaafd zijn aan alcohol; zij drinken meer dan 12 glazen per dag.

Bij 2 tot 5% van deze mensen ontstaat uiteindelijk een syndroom van Korsakov, een combinatie van geheugenstoornissen en gedragsproblemen. De directe oorzaak van dit syndroom is een ernstig gebrek aan thiamine, ofwel vitamine B1, maar in Nederland treedt dit tegenwoordig bijna alleen nog maar op bij Alcoholisten.

Het syndroom werd voor het eerst beschreven in 1852 door de Zweedse arts Magnus Huss. De beschrijving door de Russische psychiater Sergei Korsakov (in een reeks van zes artikelen, gepubliceerd tussen 1887 en 1891) was echter veel preciezer en daardoor invloedrijker, en zo raakte zijn naam aan dit syndroom verbonden. Korsakov wist overigens niet dat een gebrek aan vitamine B1 de oorzaak was van de door hem beschreven geheugenstoornissen en gedragsproblemen; dit werd pas in 1947 ontdekt. Wel was hem opgevallen dat er in het merendeel van de gevallen sprake was van een ernstige alcoholverslaving.

Nederland telt op dit moment ongeveer 8000 Korsakovzorgvragers en er zijn aanwijzingen dat hun aantal toeneemt. Ook lijkt het syndroom op steeds jongere leeftijd op te treden en zijn de stoornissen op het moment van opname in een ziekenhuis ernstiger dan tien jaar geleden. Een andere trend is de snellere toename van het aantal vrouwelijke Korsakovzorgvragers. Zij maken hier een inhaalslag, want tot voor kort was driekwart van de Korsakovzorgvragers man.

Waarschijnlijk zijn deze ontwikkelingen een gevolg van het toenemende gebruik en misbruik van alcohol in onze samenleving, vooral onder jongeren. De toegenomen ernst van de stoornissen bij opname is mogelijk mede een gevolg van het feit dat gedwongen opnames door de moderne wetgeving moeilijker te realiseren zijn.

Door hun geheugenstoornissen en gedragsproblemen lijken Korsakovzorgvragers soms op mensen met een dementie. Er zijn echter belangrijke verschillen en daarom kan men bij een syndroom van Korsakov niet van dementie spreken. Dementieën zoals de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Pick zijn ziekteprocessen: de stoornissen nemen toe en uiteindelijk overlijdt een groot deel van de zorgvragers aan de ziekte of aan complicaties die verband houden met de ziekte. Bij het syndroom van Korsakov is echter sprake van een stabiele toestand: de eenmaal opgetreden hersenbeschadiging is weliswaar niet te genezen, maar neemt in de regel ook niet toe. De stoornissen blijven meestal constant en de zorgvrager overlijdt niet aan de ziekte.

In deze e-learning leer je alles over de oorzaken en het ontstaan van het syndroom, daarnaast leer je ook de belangrijkste stoornissen herkennen. Als afsluiter nemen wij ook een stukje omgaan met Korsakov door en de verzorgende en verpleegkundige interventies voor jou als zorgverlener. Veel leerplezier!

Referenties

• Informatie: Drs. Klaas Arts, gedragsneuroloog en aan Alzheimer Nederland
• https://www.dementie.nl/
• https://korsakovkenniscentrum.nl/