Poedersuiker in de zorg: een verrassend hulpmiddel bij medische handelingen

Als je aan poedersuiker denkt, zie je waarschijnlijk een versgebakken pannenkoek of appeltaart voor je. Maar wist je dat dit ogenschijnlijk onschuldige keukenproduct ook een nuttige rol speelt in de zorg? In sommige medische situaties blijkt poedersuiker een verrassend doeltreffend hulpmiddel te zijn. In deze blog vertellen we je alles over de toepassingen van poedersuiker bij onder andere een Spaanse kraag en prolaps – en waarom het werkt.

Poedersuiker, ook wel suikerbakkerspoeder genoemd, is niets anders dan zeer fijn gemalen kristalsuiker, vaak vermengd met een kleine hoeveelheid maïzena (om klonteren te voorkomen). Medisch gezien is het werkzame bestanddeel dus gewoon suiker (sacharose).

Het is dan ook niet poedersuiker zélf, maar het osmose-effect van suiker dat therapeutisch ingezet kan worden. En hoewel er inmiddels moderne wondproducten op de markt zijn, wordt suiker – net als honing – nog altijd incidenteel gebruikt als goedkoop en effectief alternatief in specifieke situaties.

Suiker heeft van nature een aantal eigenschappen die het tot een interessant middel maken in de wondverzorging:

💧 Osmotische werking

Suiker onttrekt vocht aan de omgeving. Wanneer suiker op een vochtige wond of weefselstructuur wordt gestrooid, trekt het water (en daarmee bacteriën) uit de wond. Dit helpt bij:

• het verminderen van zwelling

• het drogen van slijmvlies of huid

• het remmen van bacteriegroei

🦠 Bacteriegroei remmen

Door het vocht uit de wond te onttrekken, wordt de omgeving onvriendelijk voor bacteriën. Bacteriën hebben namelijk vocht nodig om zich te vermenigvuldigen. Hierdoor kan suiker – net als honing – een antibacterieel effect hebben.

🧬 Bevordering van wondgenezing

In sommige situaties stimuleert suiker het vormen van nieuw weefsel (granulatie), al moet dit met voorzichtigheid worden toegepast. Het is geen vervanger van professionele wondzorg, maar kan wél ondersteunend zijn bij beginnende of ongecompliceerde situaties.

🩺 1. De Spaanse kraag

Een Spaanse kraag komt vooral voor bij mannen. Het gebeurt als de voorhuid (de huid over de eikel) naar achteren wordt getrokken, maar niet meer terug gaat. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren bij het wassen of als er een katheter wordt ingebracht.

De voorhuid zit dan strak achter de eikel. Daardoor raakt het weefsel opgezwollen. Er ontstaat een dikke, vochtige rand net onder de eikel. Dit noemen we een Spaanse kraag (in medische taal: parafimose).

Het kan pijnlijk zijn en de eikel kan verkleuren door minder bloedtoevoer. Het is belangrijk om snel te handelen.

Wat doet poedersuiker hier?

• Poedersuiker kan dan helpen. Je strooit een beetje poedersuiker op de opgezwollen voorhuid.

• De suiker trekt vocht uit de huid.

• De zwelling neemt snel af – vaak al binnen een paar minuten.

• Daarna kun je de voorhuid vaak voorzichtig terugschuiven.

Let op:

• Hygiënisch werken is essentieel: gebruik een schoon spateltje of strooipotje.

• Niet langdurig blijven gebruiken – alleen tot de zwelling is verminderd.

• Combineer met goede huidzorg en controleer op tekenen van infectie.

🩺 2. Prolaps van rectum of vaginawand

Een prolaps is een verzakking van inwendig weefsel (zoals het rectum of de vaginawand) die naar buiten puilt. Bij ouderen, mensen met chronische obstipatie of na zware bevallingen komt dit regelmatig voor.

Toepassing van poedersuiker bij een prolaps:

• Bij een rectumprolaps die niet terug te duwen is, strooi je poedersuiker op het slijmvlies.

• Binnen enkele minuten onttrekt de suiker het vocht → slijmvlies slinkt.

• Daarna kan de prolaps vaak makkelijker en met minder schade worden teruggebracht.

Belangrijke aandachtspunten:

• Poedersuiker is een EHBO-maatregel, geen behandeling.

• Bij hardnekkige of terugkerende prolapsen is medische beoordeling nodig.

• Gebruik altijd handschoenen en werk steriel of schoon waar nodig.

✅ Snel en goedkoop beschikbaar – zelfs in acute situaties of thuiszorg
✅ Effectief bij vochtige zwellingen zoals bij Spaanse kraag of prolaps
✅ Gebruiksvriendelijk en laagdrempelig

🚫 Geen langdurig gebruik
Langdurig gebruik kan leiden tot korstvorming, irritatie of zelfs juist wondverslechtering. Altijd stoppen zodra de zwelling afneemt.

🚫 Niet gebruiken op geïnfecteerde of open wonden
Poedersuiker is geen wondgeneesmiddel – gebruik het niet op wonden met pus, necrose of duidelijke infecties.

🚫 Let op bij diabetespatiënten
Hoewel het om lokaal gebruik gaat, wordt suiker niet opgenomen in de bloedbaan. Toch is het belangrijk om alert te blijven op huidirritatie en schommelingen als er open huid is.

🚫 Niet combineren met andere zalfjes of wondbedekkers
De werking van suiker kan worden tegengewerkt of juist schadelijker worden bij combinatie met vochtige zalven of pleisters.

Zorgprofessionals in de thuiszorg, ouderenzorg en gehandicaptenzorg geven aan dat het gebruik van poedersuiker bij een Spaanse kraag of kleine prolaps snel resultaat geeft, mits goed en tijdelijk toegepast. Vaak is het de eigen wondverpleegkundige of arts die deze methode adviseert, vooral als alternatieven ontbreken of lastig uitvoerbaar zijn.

Een wijkverpleegkundige zegt:
“Ik had niet gedacht dat een beetje poedersuiker zoveel kon doen bij een stomazwelling. Binnen een dag trok het al zichtbaar bij.”

Een verzorgende IG vult aan:
“We hadden een cliënt met terugkerende prolapsen. Met poedersuiker konden we het snel terugbrengen en hoefden we geen arts te bellen.”

Hoewel poedersuiker geen officieel wondzorgproduct is, kan het – mits verantwoord toegepast – een waardevolle aanvulling op het zorgarsenaal zijn. Het laat zien dat simpele middelen soms verrassend effectief zijn, zeker als ze goed worden ingezet bij specifieke klachten zoals zwellingen van slijmvliezen.

Gebruik poedersuiker dus niet als standaardoplossing, maar als een weloverwogen hulpmiddel in overleg met collega’s en volgens protocol.

📌 Samenvatting: wanneer wel/niet gebruiken?

• Baines, D. & Romeo, C. (2012). Traditional remedies: The use of sugar in wound management. Nursing Times, 108(47), 20–22.
  https://www.nursingtimes.net

• Dufour, D. N., Mortensen, J., & Lerche, C. (2014). Sugar as an osmotic agent in wound care: Old treatment revisited. Journal of Wound Care, 23(7), 364–368.
  https://doi.org/10.12968/jowc.2014.23.7.364

• Kenniscentrum Wondzorg. (z.d.). Smetten en de behandeling ervan. Geraadpleegd op 23 juni 2025, van https://www.kenniscentrumwondzorg.nl

• Nederlandse Vereniging voor Heelkunde. (2019). Richtlijn Wondzorg. Utrecht: NVvH.
  https://richtlijnendatabase.nl

• Vilans. (2023). Zorg voor een stoma – complicaties en verzorging. Geraadpleegd via https://www.vilans.nl/thema/stoma

• Wever, D., & Wouters, B. (2021). Praktijkboek wondzorg. Bohn Stafleu van Loghum.
  https://doi.org/10.1007/978-90-368-2305-3

• Zorg voor Beter. (2024). Prolaps bij ouderen: signaleren en handelen. Geraadpleegd op 23 juni 2025, van https://www.zorgvoorbeter.nl